Vadeli işlem piyasaları anlaşmanın
bugünden yapıldığı ve spot piyasaların aksine yükümlülüklerin gelecek bir
vadede yerine getirilmesini öngören
piyasalardır. VOB’da “vadeli işlem sözleşmeleri” alınıp satılmaktadır.
04/02/2005 tarihinde VOB
Türkiye’nin ilk vadeli işlem borsası olarak piyasa işlemlerine başlamıştır.
Bununla birlikte, opsiyon sözleşmelerinin de işlem görmesi için çalışmalar
sürdürülmektedir.
Vadeli işlem piyasaları koruma
(hedge), yatırım (kaldıraç sağlar), ve arbitraj amaçlı (spot piyasa ile vadeli
piyasa arasındaki fiyat dengesizliğinden yararlanma) kullanılabilir.
VOB’da işlemlerin garantisi borsa
tarafından belirlenmiş bir takas kurumu (İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş.)
tarafından sağlanmaktadır. İşlemler borsa üyesi aracı kurum, banka ve vadeli
işlem aracılık şirketleri vasıtasıyla yapılmaktadır. Yatırımcının genellikle
fiziksel olarak malı teslim almak yerine sözleşme vadesine yaklaşıldığında ters
işlem yaparak pozisyonu kapatması böylece kar veya zararının nakit olarak
realize etmesi beklenir.
VOB kurulduğu 2005 yılından
itibaren ciddi büyüme göstermiş, 13 milyon TL olan günlük ortalama işlem hacmi
14 kat artarak 1,866 milyar TL’ye ulaşmıştır. İşlem hacminin %85’i yerli
yatırımcılar tarafından yapılmaktadır.
Yıllara göre işlem hacmi değişimi şöyledir:
VOB’DA İŞLEM GÖREN SÖZLEŞMELER
Ø Döviz
(Dolar/TL, Euro/TL, Euro/Dolar, Fiziki Dolar/TL, Fiziki Euro/TL)
Ø Hisse
Senedi Endeksi (İMKB 30 ve 100 Endeksi, Fark Endeksi)
Ø Faiz
(Gösterge)
Ø Emtia
(Pamuk, Buğday, Altın, Dolar/Ons Altın, Canlı Hayvan)
TL bazında işlem hacminin %97sini
Hisse Senedi Endeks sözleşmeleri oluşturmaktadır. Adet bazında ise toplam
hacmin %88ini oluşturmaktadır.
Günümüzde 2023 yılında VOB günlük 15-16 milyar dolarlık bir işlem
hacmine ulaşmayı ve dünyanın en büyük 10 türev borsası arasına girmeyi
hedeflemektedir.
7.10.2011 itibari ile tüm açık
sözleşmeler şu şekildedir:
VADELİ İŞLEM ve OPSİYON BORSASI
(VOB)
|
07.10.2011
|
||||
Ürün
|
Vade
|
Fiyat
|
Adet
|
Hacim(TL)
|
Açık Pozisyon
|
VOB-İMKB 100
|
Ekim 2011
|
56.775
|
15
|
85167.5
|
28
|
VOB-İMKB 100
|
Aralık 2011
|
56.575
|
2
|
11315
|
35
|
VOB-İMKB 30
|
Ekim 2011
|
70.275
|
245124
|
1708145720
|
190043
|
VOB-İMKB 30
|
Aralık 2011
|
70.775
|
2114
|
14887962.5
|
2950
|
VOB-İMKB 30
|
Şubat 2012
|
70.425
|
65
|
458367.5
|
368
|
VOB İMKB 30-100
|
Ekim 2011
|
12.650
|
14
|
17710
|
13
|
VOB İMKB 30-100
|
Aralık 2011
|
12.650
|
5
|
6330
|
5
|
VOB-G-DIBS
|
Ekim 2011
|
87.100
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Baz Yük Elektrik
|
Ocak 2012
|
135.00
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Baz Yük Elektrik
|
Mart 2012
|
110.00
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Baz Yük Elektrik
|
Aralık 2011
|
133.00
|
0
|
0
|
5
|
VOB-Baz Yük Elektrik
|
Şubat 2012
|
125.00
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Egepamuk
|
Ekim 2011
|
3.935
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Egepamuk
|
Aralık 2011
|
4.010
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Egepamuk
|
Mart 2012
|
4.135
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Egepamuk
|
Mayıs 2012
|
4.225
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Egepamuk
|
Temmuz 2012
|
4.320
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Anadolu Kırmızı Buğday
|
Aralık 2011
|
0.6260
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Anadolu Kırmızı Buğday
|
Mart 2012
|
0.6210
|
0
|
0
|
0
|
VOB-Altın
|
Ekim 2011
|
97.835
|
392
|
3836869
|
1236
|
VOB-Altın
|
Aralık 2011
|
99.335
|
10
|
99253.5
|
172
|
VOB-Altın
|
Şubat 2012
|
99.995
|
8
|
79996
|
143
|
VOB-Dolar/Ons Altın
|
Ekim 2011
|
1,649.80
|
3737
|
11368497.04
|
2250
|
VOB-Dolar/Ons Altın
|
Aralık 2011
|
1,652.00
|
159
|
484777.75
|
13081
|
VOB-Dolar/Ons Altın
|
Şubat 2012
|
1,625.10
|
0
|
0
|
53
|
Fiziki Teslimatlı VOB-Canlı Hayvan
|
Kasım 2011
|
10.34
|
0
|
0
|
0
|
VOB_TLDolar
|
Ekim 2011
|
1.8430
|
95099
|
175648192
|
126655
|
VOB_TLDolar
|
Aralık 2011
|
1.8590
|
7921
|
14759988.5
|
26968
|
VOB_TLDolar
|
Şubat 2012
|
1.8765
|
202
|
379890.5
|
3359
|
VOB_TLEuro
|
Ekim 2011
|
2.4910
|
5963
|
14801936.5
|
18898
|
VOB_TLEuro
|
Aralık 2011
|
2.5130
|
5301
|
13268973.5
|
11968
|
VOB_TLEuro
|
Şubat 2012
|
2.5245
|
18
|
45439
|
221
|
VOB_EUR/USD
|
Aralık 2011
|
1.3507
|
6148
|
15253289.12
|
4306
|
VOB_EUR/USD
|
Mart 2012
|
1.3499
|
2113
|
5239906.95
|
2233
|
Fiziki Teslimatlı VOB_TLDolar
|
Kasım 2011
|
1.7410
|
0
|
0
|
0
|
Fiziki Teslimatlı VOB_TLDolar
|
Ocak 2012
|
1.6815
|
0
|
0
|
0
|
Fiziki Teslimatlı VOB_TLEuro
|
Kasım 2011
|
2.4980
|
0
|
0
|
0
|
Fiziki Teslimatlı VOB_TLEuro
|
Ocak 2012
|
2.2920
|
0
|
0
|
0
|
Toplam
|
374410
|
1978879582
|
404990
|
||
VOB
Sözleşmeleri için Vergi Uygulaması
Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67 nci maddesinin 14.
Fıkrasında, Türkiye’de kurulu Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda 31.12.2008
tarihine kadar yapılan işlemlerden elde edilen kazançlar için stopaj oranı %0
olarak belirlenmiştir (Kanun No. 5615 Kabul Tarihi: 28/3/2007-madde10).
Ancak, tam mükellef gerçek ve tüzel kişi yatırımcılar tarafından Vadeli İşlem
ve Opsiyon Borsası’nda 01.01.2009 tarihinden itibaren gerçekleştirilen hisse
senetleri ve hisse senetleri endekslerine dayalı sözleşme işlemleri üzerinden
elde edilen kazançlar %0; bu tarihten itibaren gerçekleştirilen diğer
sözleşmeler üzerinden sağlanan kazançlar ise %10 stopaja tabi tutulmaya
başlanmıştır. Dar mükellef gerçek ve tüzel kişi yatırımcıların Vadeli İşlem
ve Opsiyon Borsası’nda gerçekleştireceği işlemlerden elde edilen kazançlar
için %0 olan stopaj oranı halen devam etmektedir. (7/10/2011 tarihinde geçerli olan oranlar)
Türev
Sözleşmeler Vergileme Özet Tablo
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
*
Tabloda bahsi geçen Yatırım Fon ve Ortaklıklarından kasıt SPK’ya göre kurulmuş
olan Menkul Kıymetler Yatırım Fon ve Ortaklıkları’dır.
Bu yazı Gürçağ Poyraz tarafından yazılmıştır.
Katkılarından dolayı teşekkür ederim.
Bu yazı Gürçağ Poyraz tarafından yazılmıştır.
Katkılarından dolayı teşekkür ederim.
